Ludzie, którzy zmieniają świat: prof. Daniel Kahneman

„…przekonanie o słuszności własnego zdania bierze się ze spójności opowieści, którą ludzie są w stanie skonstruować z dostępnych informacji. Opowieść jest dobra wtedy, kiedy informacje są spójne, a nie wtedy, kiedy są kompletne. Często bywa wręcz tak, że im mniej wiemy, tym łatwiej jest nam ułożyć sobie wszystko w spójną całość”.

Laureatem Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii (potocznie zwaną Nagrodą Nobla) w 2002 roku został izraelsko-amerykański psycholog i ekonomista Daniel Kahneman (wspólnie z Vernonem L. Smithem). Nagrodę otrzymał za zastosowanie narzędzi z psychologii w badaniach ekonomicznych, ze szczególnym uwzględnieniem teorii perspektywy. Przełomowe prace Kahnemana mocno wpłynęły na ekonomię, psychologię i nauki społeczne.

Kahneman urodził się w Tel Awiwie w 1934 roku, a jego życie wypełnione było nie tylko osiągnięciami naukowymi, ale również zostało naznaczone doświadczeniem wojny i migracji. Złożone doświadczenia ukształtowały jego wrażliwość na zawiłości ludzkiego umysłu i motywowały go do zgłębiania tajemnic naszych decyzji.

Przyszły Noblista w 1961 roku obronił doktorat z psychologii na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, od 1993 jest profesorem psychologii na Uniwersytecie w Princeton. Jest też wykładowcą Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie i współpracownikiem kilkunastu uczelni amerykańskich i kanadyjskich, autorem około 200 publikacji naukowych z ekonomii, psychologii i prawa oraz pogranicza tych dziedzin. Wraz z Amosem Tverskim opracował teorię perspektywy, opisującą procesy decyzyjne w warunkach niepewności.

„Nasze wygodne przekonanie, że świat jest logiczny i spójny, opiera się na solidnym fundamencie – naszej niemal nieograniczonej zdolności do ignorowania własnej ignorancji”.

Prace Kahnemana, zwłaszcza te dotyczące teorii perspektywy i heurystyk, rzuciły nowe światło na rozumienie procesów podejmowania decyzji. Razem z Amosem Tverskim, współpracownikiem i bliskim przyjacielem, Kahneman stworzył podwaliny ekonomii behawioralnej i psychologii decyzji. Ich prace pokazały, że ludzki umysł jest daleki od racjonalności, jaką często zakładano w tradycyjnej ekonomii.

Nagroda została przyznana Kahnemanowi za wkład w integrację badań psychologicznych z ekonomią, szczególnie za opracowanie teorii perspektywy, która analizuje sposób, w jaki ludzie oceniają ryzyko i korzyść w kontekście ich własnych doświadczeń i perspektyw. To podejście wywiera ogromny wpływ na podejmowanie decyzji w różnych dziedzinach, od finansów po zdrowie publiczne.

Jednym z kluczowych elementów pracy Kahnemana jest eksploracja heurystyk, czyli zasadniczych skrótów myślowych, które ludzie stosują, aby podejmować szybkie decyzje w warunkach niepewności. Na przykład często aktywizujemy „heurystykę reprezentatywności”, czyli dokonujemy ocen danego zdarzenia na podstawie podobieństwa do typowych (reprezentatywnych) przypadków, nierzadko z pominięciem innych okoliczności.

Innym kluczowym konceptem Noblisty jest wpływ perspektywy na podejmowanie decyzji. Ludzie często ważą straty i zyski w sposób nieproporcjonalny, co oznacza, że są bardziej skłonni do unikania strat niż do dążenia do zysków.  To zjawisko wyjaśnia wiele paradoksalnych zachowań ludzkich w ekonomii i życiu codziennym.

Kahneman podważył także tradycyjne założenia dotyczące racjonalności ludzkiego umysłu, pokazując, że nasze osądy i decyzje są często obarczone błędami poznawczymi, intuicja często nas zawodzi, a ludzki umysł jest narażony na wiele pułapek myślenia, które mogą prowadzić do złych decyzji.

Kahneman pogłębił także nasze zrozumienie tego, jak ludzie oceniają szczęście i dobrobyt. Jego badania nad wpływem doświadczeń życiowych na subiektywne poczucie szczęścia doprowadziły do odkrycia, że ludzie nie zawsze są w stanie przewidzieć, co da im prawdziwe zadowolenie.

Po otrzymaniu Nagrody Banku Szwecji Kahneman nie zwolnił tempa. Nadal angażuje się w badania nad ludzkim zachowaniem, a jego prace inspirują kolejne pokolenia badaczy do zgłębiania tajemnic ludzkiego umysłu i procesów podejmowania decyzji. Dzięki pracom Kahnemana świat zaczął rozumieć, że ludzie nie są maszynami podejmującymi decyzje, ale skomplikowanymi emocjonalnymi istotami, które czasem kierują się nieracjonalnymi motywami i skłonnościami.

Teoria perspektywy jest wykorzystywana w praktyce zarządzania, szczególnie w kontekście podejmowania decyzji dotyczących analizy ryzyka inwestycyjnego, strategii rynkowej oraz oceny efektywności działań marketingowych. Dzięki Kahnemanowi możemy lepiej rozumieć preferencje i potrzeby klientów oraz dostosować do nich strategie marketingowe i sprzedażowe.

Wiedzę o tym, jak podejmować kluczowe marketingowe decyzje strategiczne i jak analizować zachowania konsumentów w cyfrowej rzeczywistości, przekazują programy The Chartered Institute of Marketing, zwłaszcza moduł Marketing & Digital Strategy.

Na podstawie:

https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2002/kahneman/