Fake news jednym z najgroźniejszych wirusów ludzkości

Mimo, że fake newsy istnieją od lat, to dopiero w dobie dzisiejszej technologii rozwinęły swoje skrzydła. Manipulowanie informacjami wsparte sztuczną inteligencją powoduje, że coraz trudniej rozpoznać, co jest dzisiaj prawdą, a co fałszem. Według Krajowego Instytutu Mediów 35,9% Polaków korzystających z internetu w ciągu ostatnich 12 miesięcy spotkało się z fake newsami[1], natomiast według NASK było to już 56,2% polskiego społeczeństwa i to w ciągu ostatnich 6 miesięcy[2]. Według Fundacji Digital Poland ten odsetek jest najwyższy i mówi o tym, że 86% Polaków spotkałem się w swoim życiu z fake newsami[3]

Fake news jak wirus

Fake newsy są jak klasyczny wirus atakujący ciało człowieka. Bardzo szybko się rozchodzą, mnożąc się u kolejnych osób. Co chwila powstają jego kolejne odmiany, z którymi coraz trudniej jest walczyć i coraz trudniej znaleźć szczepionkę. Co gorsza, w dobie dzisiejszej technologii, coraz trudniej zapanować nad jego szybkim rozprzestrzenianiem się. Niezależnie czy jest mowa o wirusie, czy fake newsie, zasady i efekty działania są podobne. W zależności od rodzaju można wyodrębnić kilka głównych odmian fake newsa, które jednak cały czas się rozwijają tworząc kolejne odmiany.

• Deepfake – technologia ta pozwala na tworzenie realistycznych wideo, w których twarze i głosy ludzi są manipulowane, aby wydawały się mówić lub działać w określony sposób. To może prowadzić do fałszywego informowania za pomocą autentycznie wyglądających materiałów wideo
• Sfałszowane treści wizualne – dzięki narzędziom do obróbki grafiki, łatwo jest stworzyć sfałszowane zdjęcia, wideo i grafiki. Może to obejmować manipulację zdjęciami lub nagraniami w celu wprowadzenia w błąd widzów
• Fałszywe konta społecznościowe – osoby lub grupy mogą tworzyć fałszywe profile na platformach społecznościowych, udając rzeczywiste osoby lub organizacje. Następnie mogą rozpowszechniać dezinformację poprzez te konta. Często ta technika jest stosowana przez osoby chcące stworzyć większe zasięgi. Pod szyldem znanej osoby łatwiej jest wypracować sobie własną markę.
• Clickbait – manipulacja tytułami i fragmentami artykułów. Często takie fake newsy wykorzystują manipulację tytułami i fragmentami artykułów, aby zmylić czytelników. Nawet jeśli treść artykułu jest bardziej zrównoważona, dezinformacja może być zawarta w nagłówku i krótkim opisie.
• Manipulacja komentarzami – ta technika powoduje wprowadzenie klienta w błąd za sprawą niewłaściwych opinii o towarze lub usłudze. Jak podaje dr Klaudia Rosińska dzisiaj blisko 60% opinii w internecie jest fałszywe. Długofalowo tego typu technika przynosi więcej problemów niż korzyści, ponieważ oszukani klienci mogą już nie wrócić do danego produktu. Odmianą tej manipulacji jest pisanie niekorzystnych komentarzy na temat konkurencji. Natomiast tutaj warto zaznaczyć, że od 2022 roku weszła w życie nowa unijna Dyrektywa Omnibus[4], która zakazuje tego typu praktyk pod groźbą kary finansowej.
• Manipulacja algorytmami wyszukiwania – fake newsy mogą być wyświetlane na górze wyników wyszukiwania w popularnych wyszukiwarkach internetowych, co sprawia, że są bardziej widoczne dla użytkowników
• Green washing – zjawisko polegające na wywołaniu u klienta wrażenia, że dany produkt lub usługa jest wytwarzany zgodnie z naturą i ekologią. Ten typ fake newsa przybiera wiele postaci. Z jednej strony mogą być to niewłaściwe dane na temat produkcji oraz parametrów produktów, z drugiej zniekształcenie wyników wpływu na środowisko[5]. Odpowiednio zmanipulowane dane próbują legitymizować ekologiczność produktu lub usługi.
• Kampanie dezinformacyjne – rządy, organizacje lub grupy mogą prowadzić skoordynowane kampanie dezinformacyjne, które obejmują rozpowszechnianie dezinformacji na różnych platformach mediów społecznościowych i stronach internetowych
• Złośliwe wiadomości – jak podaje dr Klaudia Rosińska dzisiaj nawet odpowiednio podane prawdziwe, ale złośliwe, niekorzystne wiadomości mogą być źródłem dezinformacji

Jak się bronić przed fake newsami

Obrona przed fake newsami jest ważnym umiejętnością w dzisiejszym świecie pełnym dezinformacji. Należy być nieustannie czujnym i sprawdzać wiarygodność informacji. Mimo, że nie ma możliwości całkowitego uchronienia się przed fake newsami, warto pamiętać o podstawowych zasadach.

Należy być krytycznym czytelnikiem – czytać ważne informacje z krytycznym myśleniem. Trzeba sprawdzać czy samo źródło jest rzetelne i godne zaufania. Warto sprawdzić więcej niż jedną stronę internetową, aby potwierdzić wiarygodność pierwotnych informacji. O samym źródle informacji świadczy również jego autor. Odpowiednie kwalifikacje, recenzje i opinie uwiarygadniają sam kontrolowany tekst. Wartościowe informacje są zazwyczaj pozbawione emocji i prowokacji. Są pisane bezosobowo i obiektywnie. Kolejnym elementem wymagającym sprawdzenia jest data publikacji. Często nawet ciekawe i wartościowe artykuły mogą być już nie aktualne. Jeśli dane mają być gruntownie sprawdzone, warto pomyśleć o fakt-checkingu. Ponad 20% Polaków spotkała się już z tego typu organizacjami[6]. Obecnie istnieje wiele stron internetowych dających możliwość sprawdzenia wiarygodności danych. Niestety niejednokrotnie takie działania są odpłatne. Długofalowo należy się uczyć jak rozpoznawać fake newsy. Systematyczna kontrola czytanych informacji daje wyczucie i ułatwia wyłapywanie błędnych informacji.

Podsumowanie

Internet jest dzisiaj coraz bardziej niewiarygodnym narzędziem. Blisko 30% Polaków uważa, że źródłem fake newsów jest szeroko rozumiany internet[7]. Dlatego profesjonalny marketer musi z jednej strony umieć rozpoznawać fake newsy, z drugiej zaś samemu unikać stosowania tej techniki. Pomaga w tym odpowiednia strategia marketingowa. Taką wiedzę nabywa się również podczas profesjonalnego szkolenia marketingowego Program Zaawansowany CIM.

Najważniejsze, ale i najtrudniejsze jest zbudowanie odpowiedniej wiarygodności produktu lub marki w internecie. Jest to działanie pracochłonne, ale przynoszące długofalowo wiele korzyści.

Jak podaje dr Klaudia Rosińska w dobie fake newsów „Kreatywna sprzedaż prawdy” ma największą przyszłość. Zbudowanie odpowiedniej marki poprzez mówienie prawdy jest najlepszym sposobem do osiągnięcia długofalowego sukcesu firmy.

Więcej na temat zapobiegania kryzysów i radzenia sobie z fake newsami oraz tworzenia odpowiedniej strategii PR w artykule: „PR w dobie multikryzysów”.

[1] https://kim.gov.pl/2022/10/13/359-polakow-korzystajacych-z-internetu-w-ciagu-ostatnich-12-miesiecy-napotkalo-w-sieci-tresci-wideo-ktore-uznalo-za-nieprawdziwe-a-415-za-przesadzone/ – dostęp 04.10.2023

[2] NASK – Raport: „Bezpieczne wybory – Badanie opinii o (dez)informacji w sieci NASK PBS – Pobrane 04.10.2023

[3] Fundacja Digital Poland – Raport: „Dezinformacja oczami Polaków 2022” – Pobrane 04.10.2023

[4] https://www.parp.gov.pl/component/content/article/83340:dyrektywa-omnibus-nowe-obowiazki-dla-e-sprzedawcow-oraz-internetowych-platform-handlowych – dostęp 04.10.2023

[5] https://climatestrategiespoland.pl/blog/czym-jest-greenwashing-i-jak-sie-przed-nim-bronic-analiza-zjawiska-z-perspektywy-przedsiebiorcow-i-konsumentow/ – dostęp 4.10.2023

[6] Fundacja Digital Poland – Raport: „Dezinformacja oczami Polaków 2022” – Pobrane 04.10.2023

[7] Stowarzyszenie Demagog oraz Akademia Fact-Checkingu – Raport: „Problem fake news w Polsce” – Pobrane 04.10.2023